W polskim prawie istnieje luka, którą część przedsiębiorców wykorzystuje, by uniknąć płacenia składki zdrowotnej. Narodowy Fundusz Zdrowia proponuje jej likwidację, ale Ministerstwo Rozwoju i Technologii nie zamierza zmieniać przepisów, powołując się na zasady Konstytucji Biznesu.

Zgodnie z ustawą o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej przedsiębiorca powinien złożyć wniosek o wykreślenie wpisu w ciągu 7 dni od zakończenia działalności. Termin ten ma jednak charakter instrukcyjny – brak jest sankcji za jego przekroczenie.
NFZ wskazuje, że w praktyce wielu przedsiębiorców zgłasza likwidację znacznie później, nawet w trakcie postępowań dotyczących zaległych składek, podając wsteczną datę zakończenia działalności – czasem sprzed kilku lat.

– ZUS, widząc wpis w CEIDG, uznaje, że przedsiębiorca powinien być zgłoszony do ubezpieczenia zdrowotnego. Jeśli tego nie zrobił, kieruje sprawę do NFZ, który wydaje decyzję o objęciu obowiązkiem ubezpieczenia i konieczności zapłaty zaległych składek – wyjaśnia Adam Miłkowski, zastępca dyrektora Gabinetu Prezesa NFZ.

NFZ, nie mając dostępu do danych z urzędów skarbowych, musi w postępowaniach dowodzić, że przedsiębiorca faktycznie prowadził działalność.
– Brak dostępu do informacji podatkowych zmusza nas do czasochłonnych i kosztownych działań dowodowych – podkreśla Tomasz Rocki, dyrektor Biura Prawnego NFZ.

Fundusz ocenia, że obecny stan prawny sprzyja obchodzeniu prawa i utrudnia egzekwowanie składek.

MRiT odrzuciło propozycję wprowadzenia sankcji za nieterminowe wykreślenie z CEIDG. Resort argumentuje, że zmiana naruszałaby założenia Konstytucji Biznesu, która pozwala przedsiębiorcy w dowolnym czasie skorygować datę rozpoczęcia lub zakończenia działalności – również wstecznie – w celu wskazania daty faktycznej.

Zdaniem ministerstwa, wpisy w CEIDG są jedynie domniemaniem prowadzenia działalności, które może zostać obalone w toku postępowania.

Eksperci i przedsiębiorcy podzieleni

Izabela Leśniewska, doradca podatkowy, popiera stanowisko resortu:
– Życie pisze różne scenariusze – choroba, wyjazd, nagłe zdarzenia – i nie zawsze możliwe jest złożenie wniosku w ciągu 7 dni. Lepszym rozwiązaniem byłby dostęp NFZ do danych z urzędów skarbowych.

Z kolei Radosław Płonka, ekspert BCC, wskazuje, że luka psuje wizerunek biznesu:
– Wykorzystywanie takich furtek podważa zaufanie do przedsiębiorców i wzmacnia skłonność urzędów do nakładania sankcji także na tych, którzy działają uczciwie. Uszczelnienie systemu leży w interesie całego rynku.

Jak działa luka w CEIDG – krok po kroku

1. Przedsiębiorca faktycznie kończy działalność, ale nie składa wniosku o wykreślenie wpisu w CEIDG w wymaganym (instrukcyjnym) terminie 7 dni.
2. CEIDG wciąż pokazuje aktywną firmę, więc ZUS uznaje, że przedsiębiorca powinien płacić składkę zdrowotną.
3. NFZ wydaje decyzję o obowiązku ubezpieczenia i żąda zapłaty zaległych składek.
4. Przedsiębiorca składa wniosek o wykreślenie, wskazując wsteczną datę zakończenia działalności – nawet sprzed kilku lat.
5. Brak sankcji za spóźnione wykreślenie sprawia, że trudno udowodnić faktyczne prowadzenie działalności.
6. NFZ prowadzi długie postępowania, często bez dostępu do danych z urzędu skarbowego, a spór trafia do sądu.