Aby móc mówić o amortyzacji niezbędnym jest wiedzieć co to są środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne, które to właśnie podlegają amortyzacji.

Przez środki trwałe rozumie się rzeczowy majątek trwały, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki lub oddane do używania na podstawie najmu, dzierżawy lub innej umowy o podobnym charakterze.

Zalicza się do nich w szczególności:

• Nieruchomości – w tym grunty, prawo użytkowania wieczystego gruntu, budynki i budowle, a także będące odrębną własnością lokale, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego oraz spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego,
• Maszyny, urządzenia, środki transportu i inne rzeczy,
• Ulepszenia w obcych środkach trwałych,
• Inwentarz żywy

Definicja wartości niematerialnych i prawnych (WNiP) jest zbieżna z definicją środka trwałego a dotyczy nabycia praw majątkowych do których zaliczamy min.:

• autorskie prawa majątkowe, prawa pokrewne, licencje, koncesje,
• prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych oraz zdobniczych,
• know-how, czyli prawo do wykorzystania wiedzy w dziedzinie przemysłowej, handlowej, naukowej lub organizacyjnej,
• nabytą wartość firmy.

A zatem czym jest amortyzacja?

Amortyzacja to nic innego jak koszt związany ze stopniową utratą wartości środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych. Jak wcześniej wspomniano, przedsiębiorca poddaje amortyzacji m.in. maszyny, urządzenia i środki transportu. W comiesięcznych odpisach amortyzacyjnych rozkłada w czasie wartość danego środka trwałego.

Co do zasady odpisy amortyzacyjne dokonywane są począwszy od pierwszego miesiąca następującego po miesiącu, w którym środek trwały wprowadzono do ewidencji.

Kluczowe jest wprowadzenie składników majątku do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych najpóźniej w miesiącu przekazania ich do użytkowania.

Metody amortyzacji.

Dostępne są następujące rodzaje amortyzacji:

1. liniowa –  równe odpisy co miesiąc,
2. degresywna– odpisy od corocznie malejącej podstawy,
3. jednorazowa – cały odpis w jednym miesiącu,
4. sezonowa– odpisy tylko w tych miesiącach, w których dany składnik jest faktycznie używany.

Każda z nich ma swoje wady i zalety, więc dobrze jest je dokładnie poznać, zanim podatnik zdecyduje się na konkretną metodę – ponieważ raz wybranej metody co do zasady już nie można zmienić.

Pamiętać należy, że dla WNiP można zastosować tylko metodę liniową amortyzacji. Minimalny okres amortyzacji np. dla licencji (sublicencji) na programy komputerowe oraz od praw autorskich wynosi 24 miesiące.

Wysokość odpisów amortyzacyjnych

Odpisów amortyzacyjnych dokonuje się od wartości początkowej środka trwałego aż do zrównania sumy odpisów amortyzacyjnych z wartością początkową lub zbycia środka z majątku firmowego.

Amortyzację nalicza się wg stawek podanych w Wykazie stawek amortyzacyjnych (załącznik nr 1 do ustawy o PIT). W zależności od rodzaju środka trwałego i metody amortyzacji inna będzie stawka amortyzacji.

Przepisy przewidują możliwość podwyższenia podstawowych stawek amortyzacyjnych, stosowania ich wielokrotności oraz ustalania stawek indywidualnych.

Wyboru metody amortyzacji należy dokonać przed jej rozpoczęciem, trzeba ją stosować aż do pełnego umorzenia środka trwałego lub zbycia z majątku firmowego.

Skupmy się na najbardziej pożądanej przez przedsiębiorców metodzie amortyzacji. Czym jest jednorazowa amortyzacja ?

Amortyzacja jednorazowa  polega na jednorazowym odpisie amortyzacyjnym, który zostanie zaksięgowany w miesiącu rozpoczęcia użytkowania środka trwałego. Zatem można „wrzucić w koszty” całą wartość nabytego środka trwałego.  Dzięki tej metodzie nie musi się rozkładać w czasie poniesienia kosztu zakup, a można zaewidencjonować go w całości nawet w miesiącu nabycia – jeżeli w tym miesiącu wprowadzono do ewidencji środków trwałych.

Z pojęciem jednorazowej amortyzacji możemy mieć do czynienia w trzech przypadkach:

1. jednorazowa amortyzacja środków trwałych o wartości do 10.000 zł;
2. jednorazowa amortyzacja w ramach pomocy de minimis;
3. jednorazowa amortyzacja fabrycznie nowych środków trwałych.

W każdym przypadku zastosowanie jednorazowej amortyzacji wymaga spełnienia pewnych warunków. Poniżej wskazujemy poszczególne z nich.

Jednorazowa amortyzacja środków trwałych o wartości do 10.000 zł

Środki trwałe o wartości  do 10.000 zł ze względu na swoją niską wartość, mogą zostać zamortyzowane jednorazowo, o czym mówi art.22 d ustawy o PIT „podatnicy mogą nie dokonywać odpisów amortyzacyjnych od składników majątku,  których wartość początkowa, określona zgodnie z art. 22 g, nie przekracza 10 000 zł; wydatki poniesione na ich nabycie stanowią wówczas koszty uzyskania przychodów w miesiącu oddania ich do używania”.

Jednorazowa amortyzacja w ramach pomocy de minimis

Dla środków trwałych o wartości powyżej 10 000 zł można zastosować jednorazową amortyzację w ramach pomocy de minimis. Dotyczy to:

• podatników, którzy w danym roku rozpoczęli prowadzenie działalności gospodarczej;
• małych podatników.

W tym zakresie wskazać należy, iż małym podatnikiem w 2023 r. jest podatnik, którego wartość przychodu ze sprzedaży (wraz z kwotą należnego podatku od towarów i usług) nie przekroczyła w 2022 r. kwoty 9.654.000 zł.

Dodatkowo trzeba spełnić dwa warunki:

1. amortyzowany środek trwały musi być zaliczany do grupy 3-8 Klasyfikacji Środków Trwałych, z wyłączeniem samochodów osobowych. (zestawienie grup poniżej)
2. łączna wartość odpisu amortyzacyjnego nie może przekraczać 50.000 euro co stanowi kwotę 241 tys. zł w 2023 roku.

Podatnik nie ma obowiązku występowania do organów o zgodę na zastosowanie jednorazowej amortyzacji w ramach pomocy de minimis. Warto jednak w tym zakresie zwrócić się do urzędu skarbowego z wnioskiem o wydanie zaświadczenia, iż ją zastosował oraz w jakiej kwocie. Takie potwierdzenie będzie szczególnie przydatne, jeżeli przedsiębiorca będzie ubiegał się o kolejną pomoc. Jest to związane z limietem pomocy de minimis w ciągu 3 lat wynoszącym 200.000 euro (branża transportowa – 100.000 euro).

Jednorazowa amortyzacja fabrycznie nowych środków trwałych

W roku podatkowym każdy przedsiębiorca może skorzystać z jednorazowej amortyzacji w wysokości do 100 000 zł. Ten sposób wymaga jednak spełnienia szeregu warunków:

• zakupiony środek trwały musi być fabrycznie nowy – nigdy wcześniej nie był używany ani przez przedsiębiorcę, który go kupił, ani przez żadnego innego podatnika;
• wartość początkowa jednego środka trwałego, nabytego w roku podatkowym, wynosi co najmniej 10.000 zł lub łączna wartość początkowa co najmniej dwóch środków trwałych, nabytych w roku podatkowym, wynosi co najmniej 10.000 zł, a wartość początkowa każdego z nich przekracza 3.500 zł.
• amortyzowany środek trwały musi być zaliczany do grupy 3-8 Klasyfikacji Środków Trwałych, z wyłączeniem grupy 7. (zestawienie grup poniżej)

Grupy według Klasyfikacji Środków Trwałych:

grupa 0 - grunty

grupa 1 – budynki i lokale oraz prawa spółdzielcze i własnościowe

grupa 2 – obiekty inżynieryjne (wodne i lądowe)

grupa 3 – kotły i maszyny energetyczne,

grupa 4 – maszyny, urządzenia i aparaty ogólnego zastosowania,

grupa 5 – specjalistyczne maszyny, urządzenia i aparaty,

grupa 6 – urządzenia techniczne,

grupa 7 – środki transportu z wyłączeniem samochodów osobowych,

grupa 8 – narzędzia, przyrządy, ruchomości i wyposażenie.

 Amortyzacja – zmiany w 2023

Od 2023 roku ustawodawca w ramach Polskiego Ładu wprowadził zakaz dokonywania odpisów amortyzacyjnych od budynków i lokali mieszkalnych nabytych bądź wytworzonych przed 1 stycznia 2022 roku. Nie będzie można ich zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów.