Wiele osób pracuje obecnie nie na etacie, ale na podstawie innych form współpracy – kontraktów B2B, umów zlecenia czy umów o dzieło. Tego rodzaju rozwiązania wydają się korzystne – dają większą swobodę, wyższe wynagrodzenie netto lub prostsze rozliczenia. Trzeba jednak pamiętać, że nie każda taka umowa jest zgodna z prawem.

Jeżeli charakter współpracy odpowiada cechom klasycznego stosunku pracy (etat), istnieje ryzyko, że Państwowa Inspekcja Pracy (PIP), ZUS albo urząd skarbowy zakwestionują zawartą umowę i uznają ją za umowę o pracę.

Kto może kontrolować Twoją umowę?

Każda z wymienionych instytucji może badać rzeczywisty charakter współpracy:

• Państwowa Inspekcja Pracy (PIP) – sprawdza, czy nie dochodzi do obejścia prawa pracy.
• Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) – kontroluje prawidłowość odprowadzania składek.
• Urząd skarbowy – weryfikuje, czy rozliczenia podatkowe są prawidłowe i nie dochodzi do unikania opodatkowania.

Kontrola może zostać wszczęta:

• na wniosek osoby świadczącej pracę (zleceniobiorcy, wykonawcy, kontraktora B2B),
• przypadkowo – np. podczas kontroli krzyżowej,
• na skutek donosu.

Po czym można poznać, że umowa faktycznie jest etatem?

Niezależnie, czy podpisujesz umowę B2B, zlecenie czy dzieło – ryzyko przekwalifikowania istnieje wtedy, gdy:

• pracujesz w określonych godzinach,
• wykonujesz polecenia przełożonego,
• korzystasz wyłącznie ze sprzętu i narzędzi firmy,
• nie masz realnej samodzielności ani odpowiedzialności za efekt,
• Twoja praca ma charakter ciągły i podporządkowany.

W takich przypadkach inspektor PIP może skierować sprawę do sądu pracy, który jako jedyny ma kompetencję do stwierdzenia, że faktycznie istnieje stosunek pracy.

 Konsekwencje uznania umowy cywilnoprawnej za umowę o pracę

Jeśli sąd uzna, że zawarta umowa (B2B, zlecenie, dzieło) była tylko pozorna, skutki mogą być dotkliwe:

Dla pracodawcy / zleceniodawcy:

• obowiązek zapłaty zaległych składek ZUS nawet za 5 lat wstecz (z odsetkami),
• kary od PIP za naruszenia prawa pracy,
• roszczenia pracownika o urlopy, nadgodziny, odprawy, ochronę przed zwolnieniem.

Dla pracownika / kontraktora:

• prawo do świadczeń pracowniczych (urlop, odprawa, ochrona przed wypowiedzeniem),
• konieczność korekty rozliczeń podatkowych,
• ryzyko zwrotu odliczonego VAT lub innych ulg, jeśli urząd uzna, że działalność gospodarcza nie była faktycznie prowadzona.

Na co uważać przy podpisywaniu umów?

• Umowa B2B – powinna rzeczywiście odzwierciedlać samodzielną działalność (własny sprzęt, elastyczny czas, kilku klientów).
• Umowa zlecenia – pamiętaj, że jest to umowa starannego działania, nie powinna kopiować warunków etatu.
• Umowa o dzieło – dotyczy konkretnego rezultatu (np. stworzenia aplikacji, raportu, projektu), a nie wykonywania codziennych obowiązków pod kierownictwem.

Jak się zabezpieczyć?

• Analizuj zapisy umowy i sprawdzaj, czy odpowiadają one faktycznemu charakterowi współpracy.
• Dokumentuj swoją niezależność – np. poprzez posiadanie własnych narzędzi pracy, kilku klientów, elastyczne godziny.
• W przypadku wątpliwości – skorzystaj z pomocy prawnika, który sprawdzi, czy Twoja umowa nie niesie ryzyka przekwalifikowania.

❓ Nie masz pewności, czy Twoja umowa B2B, zlecenie albo dzieło jest prawidłowa?
Skontaktuj się z nami przez zakładkę kontakt – w ciągu 24h odpowie Ci radca prawny, który wyjaśni Twoją sytuację i zaproponuje spotkanie w celu analizy lub przygotowania bezpiecznej umowy.

Checklista: czy Twoja umowa zlecenia, o dzieło lub B2B to naprawdę etat?

Jeśli na większość z poniższych pytań odpowiadasz „tak”, Twoja umowa cywilnoprawna może zostać uznana za ukrytą umowę o pracę.

Organizacja czasu pracy

• Czy masz wyznaczone, z góry określone godziny pracy?
• Czy musisz podpisywać listę obecności?
• Czy szef sprawdza Twoją punktualność?
• Czy przychodzisz do pracy 5 dni w tygodniu?
• Czy masz indywidualny grafik pracy?
• Czy gdy się zwalniasz w trakcie godzin pracy, musisz mieć zgodę szefa?
• Czy później musisz odpracować czas wyjścia w godzinach pracy?
• Czy szef nakazuje Ci pracę po godzinach?
• Czy szef nakazuje Ci przychodzenie do pracy w dniach wolnych od pracy?

Podporządkowanie i nadzór

• Czy masz nad sobą kierownika/brygadzistę/przełożonego?
• Czy pracodawca wyznacza Ci miejsce wykonywania pracy?
• Czy masz zakres obowiązków (pisemny lub ustny)?
• Czy szef wydaje Ci polecenia?
• Czy szef sprawdza Twoją pracę?
• Czy szef kontroluje, co robisz w trakcie godzin pracy?
• Czy szef stosuje wobec Ciebie kary (upomnienia, nagany np. za spóźnienia)?
• Czy szef powierza Ci inne prace niż te, na które pierwotnie się umawialiście?

Dyspozycyjność

• Czy szef wymaga od Ciebie dyspozycyjności?
• Czy musisz odbierać telefony od szefa lub klientów po godzinach pracy?
• Czy masz dyżury po godzinach pracy, w trakcie których musisz oczekiwać na polecenia szefa (w firmie, w domu lub innym miejscu)?

Warunki pracy

• Czy musisz wykonywać pracę osobiście (bez możliwości zastępstwa)?
• Czy przy wykonywaniu obowiązków korzystasz z narzędzi należących do firmy?
• Czy szef każe Ci nosić ubrania z logo firmy?

Uprawnienia i obowiązki jak na etacie

• Czy szef obiecywał Ci urlop?
• Czy szef płaci dodatkowo za nadgodziny?
• Czy w sytuacji Twojej nieobecności zastępuje Cię inny pracownik firmy?

Reprezentowanie firmy

• Czy w swojej pracy przedstawiasz się jako pracownik firmy?
• Czy podpisujesz w imieniu firmy umowy, zamówienia, oferty?
• Czy prowadzisz rozmowy z klientami/kontrahentami, przedstawiając się jako firma, w której pracujesz?

uwaga:  Jeśli większość odpowiedzi to „tak”, istnieje duże ryzyko, że Twoja umowa zostanie przekwalifikowana na umowę o pracę – co oznacza obowiązki i konsekwencje zarówno dla Ciebie, jak i dla zlecającego.