Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym zostały uregulowane w ustawie z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Stosownie do at. 6 ust. 1 pkt 4 tej ustawy, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Polski są osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia oraz osobami z nimi współpracującymi, o ile nie są uczniami szkół ponadpodstawowych lub studentami, do ukończenia 26 lat.

Dodajmy, że zleceniobiorcy objęci obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowym podlegają dobrowolnie na swój wniosek ubezpieczeniu chorobowemu, natomiast ubezpieczenie wypadkowe jest dla nich obowiązkowe (art. 11 ust. 2 i art. 12 ust. 1 ustawy).

Zgodnie z art. 13 pkt 2, zleceniobiorcy podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy.

Zbieg tytułów do ubezpieczeń

W przypadku, gdy zleceniobiorca posiada inny właściwy tytuł do ubezpieczeń społecznych (np. w postaci umowy o pracę lub innej umowy zlecenia zawartych z innym podmiotem niż zleceniodawca) powstaje zbieg tytułów podlegania ubezpieczeniom społecznym.

Osoba spełniająca warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z kilku umów zleceń podlega obowiązkowo, w myśl art. 9 ust. 2 ustawy, ubezpieczeniom z tytułu tej umowy zlecenia, która została zawarta najwcześniej. Może ona jednak dobrowolnie, na swój wniosek, być objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi także z pozostałych, wszystkich lub wybranych, umów zleceń. Osoba taka może również zmienić tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń.

Co istotne, w przypadku, gdy zleceniobiorca, którego podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w danym miesiącu jest niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę  ( od 1 stycznia 2025 jest to kwota 4666,00 zł) spełniająca warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innej umowy zlecenia podlega obowiązkowo ubezpieczeniom również z tej drugiej umowy. Nie stosuje się tej zasady, jeżeli łączna suma podstaw wymiaru składek zleceniobiorcy (kilka zleceń) osiąga minimalne wynagrodzenie. Ustalania łącznej podstawy wymiaru składek w celu rozstrzygnięcia obowiązku ubezpieczeń emerytalnego i rentowych należy dokonywać dla każdego miesiąca odrębnie.

Zatem, jeżeli osoba ma np. dwa zlecenia, ale żadne z nich nie przekracza 4666 zł, czyli kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2025 r., zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych podlega z wszystkich tych umów.

Kwota minimalnego wynagrodzenia nie jest kwotą graniczną podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Ustalenia łącznej podstawy wymiaru składek dokonuje się jedynie w celu rozstrzygnięcia obowiązku ubezpieczeń emerytalnego i rentowych w razie zbiegu określonych tytułów ubezpieczeń.

W przypadku zleceniobiorców, dla których odpłatność w umowie zlecenia określono miesięcznie kwotowo, w odniesieniu do miesiąca, w którym wystąpiła niezdolność do pracy, która skutkuje:

• uzyskaniem niższego przychodu lub
• nieuzyskaniem go,

przy sumowaniu podstaw wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe należy uwzględnić kwotę określoną w umowie zlecenia. Niezdolność do pracy musi być związana z korzystaniem przez zleceniobiorcę z zasiłku z ubezpieczenia społecznego. Zasada ta nie ma zastosowania w przypadku osób, dla których odpłatność w umowie została określona w kwotowej stawce godzinowej, akordowej albo prowizyjnie.

Zleceniobiorca:

• którego podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w danym miesiącu jest niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia,
• który spełnia warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innych tytułów,

podlega obowiązkowo tym ubezpieczeniom jako zleceniobiorca oraz z kolejnej lub kolejnych umów zlecenia.

Ważne!

Zasady tej nie stosuje się, jeżeli łączna podstawa wymiaru składek z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia lub z kilku umów osiąga kwotę minimalnego wynagrodzenia.

Ustalenie podstawy wymiaru składek

Ustal podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe:

• dla każdego miesiąca odrębnie,
• nie uwzględniaj podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe wykazanej za miesiąc po ustaniu danego tytułu ubezpieczeni, tj. za miesiąc, w którym ubezpieczony nie podlegał już ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym ani jeden dzień. Rozlicz składki za ubezpieczonego i wykaż kod tytułu ubezpieczenia, który rozpoczyna się od 30 00 (w tym miesiącu nie zachodzi bowiem zbieg z tą umową),
• według kolejności powstawania tytułów.

Przykład 1
Pani Ania pracuje na dwóch zleceniach zawartych z dwoma firmami. Z pierwszej umowy otrzymuje 1700 zł miesięcznie, a z drugiej 2000 zł.
Pani Ania podlega obowiązkowi zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych z obu umów, ponieważ podstawa wymiaru składek z żadnej z nich nie wynosi 4666 zł, czyli tyle, ile liczy minimalne wynagrodzenie za pracę w 2025 r.

Przykład 2
Pan Adam pracuje na trzech zleceniach zawartych z trzema firmami. Z pierwszej umowy otrzymuje 2700 zł miesięcznie, z drugiej 1600 zł, a z trzeciej 4800 zł.
Zleceniobiorca będzie miał odprowadzane wszystkie składki ZUS od trzeciej umowy (umowa przekracza kwotę minimalnego wynagrodzenia), natomiast z dwóch pierwszych odprowadzana będzie tylko składka zdrowotna.
Oczywiście jest możliwość oskładkowania pierwszej i drugiej, a od trzeciej opłacać tylko składkę zdrowotną, a nawet zgłosić do ubezpieczenia wszystkie trzy umowy, ale należy liczyć się z tym, że zleceniobiorca otrzyma niższe wynagrodzenie na rękę.

Przykład 3
Pan Jan wykonuje pracę na podstawie umowy zlecenia zawartej z firmą A. W umowie określili 1 stycznia 2025 r. jako dzień rozpoczęcia wykonywania pracy. Następnie zawarł umowę zlecenia z firmą B. W umowie określili 11 stycznia 2025 r. jako dzień rozpoczęcia wykonywania pracy.

Przychód uzyskany w styczniu 2025 r. wyniósł:

• z tytułu umowy zawartej z firmą A - 1300 zł,
• z tytułu umowy zawartej z firmą B - 3500 zł.

Pan Jan jest objęty obowiązkiem ubezpieczeń: emerytalnym i rentowymi w styczniu 2025 r. z obu tytułów (tj. u A od 1 do 31 stycznia, a u B od 11 do 31 stycznia).

Ważne! Ustalenia łącznej podstawy wymiaru składek dla celu rozstrzygnięcia zbiegu tytułów dokonuje się według kolejności ich powstawania. Ubezpieczony może zmienić tytuł obowiązkowych ubezpieczeń, jednak wybór ten nie może naruszać ww. zasad. Ubezpieczony może także dobrowolnie, na swój wniosek, być objęty ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z pozostałych, wszystkich lub wybranych tytułów.